De prefabbetonsector, innovatiever dan u dacht.

Hoewel de prefab betonsector permanent innoveert en vooroploopt als het over de implementatie van innovaties gaat, heeft beton soms nog een grijs imago.

Als voorbeelden van innovatie denken we bijvoorbeeld aan demontabel bouwen, het gebruik van gerecycleerde granulaten of het gebruik van geopolymeren. Drie elementen die vandaag een belangrijke schakel vormen in de strategie om de milieu-impact van beton terug te dringen.
Onze sector realiseerde reeds in de jaren 80 van vorige eeuw een aantal concepten waarmee demontabele gebouwen werden opgetrokken. Geopolymeren werden vanaf de jaren 90 frequent toegepast en het gebruik van gerecycleerde granulaten en gerecupereerde granulaten behoorde voor veel bedrijven vanaf die tijd eveneens tot de dagelijkse werkelijkheid.
De markt heeft er 30 tot 40 jaar over gedaan om die innovaties te appreciëren en te valoriseren. Over die periode van 30 jaar is ook het beton op zich erg geëvolueerd. Het grijze basisbeton heeft nog altijd zijn waarde maar zelfverdichtend beton heeft zijn plek algemeen opgeëist. Het zelfverdichtend beton had een enorme, positieve impact op de werkomstandigheden in de fabriek maar fungeerde ook als katalysator voor de ontwikkeling van een hele rits andere betonsoorten. Denk maar aan het (ultra)hogesterktebeton. Druksterktes boven de 100 MPa zijn al lang geen uitzondering meer en laten toe om slankere structuren op te trekken met een korte doorlooptijd, een lange levensduur en een lage milieu-impact. Beton combineert comfort met waterdoorlatend vermogen

Ook op het vlak van productontwikkeling zijn onze leden voorlopers. Lang voor de dalende grondwaterstand onder de aandacht van journalisten kwam, ontwikkelden we tal van oplossingen die toelaten om het water in de grond te laten dringen of, bij hevige regenval, tijdelijk te stockeren en vervolgens vertraagd in de grond te laten dringen.
Termen als BETON-stop en tegelwippen bekken goed en lokken lezers over de betaalmuur maar dragen niet bij tot het behalen van de doelstellingen van het ruimtelijk structuurplan of tot het vinden van breed gedragen oplossingen.

In praktijk vinden de waterdoorlatende buizen, de betonnen waterdoorlatende verhardingen en andere betonnen oplossingen, meer dan ooit, hun weg naar de openbare en private gebruiker die niet langer moet kiezen tussen het comfort van een betonnen verharding en het waterdoorlatende vermogen van een akker.
De Tuinstraten van Antwerpen (winnaar van een FEBE Elements Award in 2022) en de sanering van de Slijperstraat in Staden (winnaar van een FEBE Elements Award in 2021) zijn op dat vlak bijzonder inspirerende projecten.

Beton kleurt het straatbeeld, met een relatief lage carbon footprint

Het architectonische beton veegt het grijze imago helemaal weg. De Belgische knowhow op dat vlak wordt tot ver buiten Europa gewaardeerd. De realisaties tonen niet alleen dat prefab beton oneindig veel mogelijkheden biedt, ze weerleggen ook de kritiek dat prefab beton de architecturale vrijheid aan banden zou leggen. Het gebouw van BNP Paribas Fortis op de Brusselse Warandeberg (winnaar van een FEBE Elements Award in 2021) is een stille getuige van die knowhow en ontwerpvrijheid.
Het materiaal beton kampt echter met een probleem en wij als federatie, bij uitbreiding, ook. Afhankelijk van de bron wordt het materiaal beton verantwoordelijk geacht voor pakweg 8% van de jaarlijkse wereldwijde CO2-uitstoot. Daar zijn we uiteraard niet ongevoelig voor.

Onze maatschappij heeft een zeer grote behoefte aan gebouwen en infrastructuur. Die behoefte is misschien een beetje aan het luwen in West-Europa maar in volle expansie in Afrika, India, Zuid-Amerika en China. De hoeveelheid materialen die we nodig hebben om aan die behoefte te voldoen, is niet te overzien.
Hoe klein de impact van een bouwmateriaal ook is, de schaal waarop we bouwen leidt steeds tot een grote mondiale impact.

Vandaag valt de keuze voor veel bouwwerken quasi automatisch op beton. Beton is het meest gebruikte en meest beschikbare bouwmateriaal op aarde. In tegenstelling tot wat marketingpraatjes ons doen geloven, is de carbon footprint van beton relatief laag, per kilogram zelfs lager dan die van alle andere bouwmaterialen. Niet de hoeveelheid CO2 per kubieke meter maar wel het succes van het materiaal, of beter, de schaal waarop het wordt toegepast, leidt uiteindelijk tot de geciteerde 8%. De vraag die we ons daarbij moeten stellen is: hoe groot zou de jaarlijks carbon footprint van al die constructies zijn indien we geen beton zouden gebruiken maar toch eenzelfde levensduur, sterkte, brandweerstand, akoestische prestatie, robuustheid… zouden nastreven?

Kleine stapjes vooruit met groot positief effect

Dit is zeker geen pleidooi om bij de pakken te blijven zitten, integendeel. Dezelfde redenering leert ons dat een heel kleine vermindering op het vlak van milieu-impact per kubieke meter beton, een zeer groot positief gevolg kan hebben op wereldvlak. En net daar ligt het gigantische potentieel van prefab beton. Dat hebben onze leden goed begrepen. Terwijl de cementsector zijn initiatieven ontplooit om tot een CO2 neutraal bindmiddel te komen, werkt onze sector hard om de hoeveelheid cement, de voornaamste bron van die CO2, te reduceren. En ook hier geldt dat in de gecontroleerde omgeving van de fabriek veel meer mogelijk is dan elders. Er zijn tal van projecten lopende maar de meest in het oog springende projecten zijn deze waarbij het beton meer CO2 opneemt dan er werd uitgestoten.
Ook op het vlak van ontwerp kunnen we nog heel wat winst boeken. De gebouwen die we optrekken moeten een lange levensduur hebben, voldoende robuust zijn en in staat zijn om de gevolgen van de klimaatsverandering te doorstaan. Om zo weinig mogelijk grondstoffen te gebruiken, willen we bovendien dat ze aanpasbaar zijn, de componenten herbruikbaar zijn en het geheel recycleerbaar is. Perfect haalbaar met prefab beton. Gebouwen zoals Le Globe in Knokke (winnaar van een FEBE Elements Award in 2018) tonen hoe aanpasbaarheid de levensduur van de dragende structuur kan verdubbelen.

Werken met prefab beton is een manier om expressie, vorm te geven aan duurzaamheid. Precies dat is de missie van FEBE en haar leden.

Bent u architect, ontwerper, studiebureau of bouwheer in België? U kan het tijdschrift BETON gratis ontvangen d.m.v. een mailtje aan sma@febe.be.